Op dinsdagavond 11 augustus 1998 wordt het lichaam van Nicky Verstappen (11) uit Heibloem dood aangetroffen op de Brunssummerheide. Op 27 augustus 2018 wordt Jos Brech (55) uit het twintig kilometer verderop gelegen Simpelveld in Spanje aangehouden als mogelijke dader: dna-sporen van hem zaten op de kleding van Nicky. Wat gebeurde er in die fatale nacht en is er voldoende bewijs om Jos Brech veroordeeld te krijgen?
- KENDEN JOS BRECH EN NICKY ELKAAR?
De Belgische dataprofiler Carine Hutsebaut denkt dat Jos Brech en Nicky elkaar kenden, in de zin van: iemand die elkaar twee of drie keer hebben gezien. Of dat Jos misschien een keer vriendelijk naar Nicky had geknikt. Nicky woonde in het vijftig kilometer noordelijker gelegen Heibloem. De kans dat ze elkaar vóór het vakantiekamp De Heikop in Brunssum hebben ontmoet, is heel klein. De groep van Nicky – 37 jongens onder de twaalf jaar – was zaterdag bij De Heikop aangekomen. Dan zou Jos zondag Nicky daar al moeten hebben gezien. Dat lijkt erg onwaarschijnlijk.
- HOE KWAM NICKY BUITEN DE TENT?
Het meest voor de hand liggende scenario is dat Nicky, die met vier andere jongens in een tent lag, ’s morgens rond half zes even wilde gaan plassen en zonder dat iemand anders dat heeft gemerkt uit de tent is gelopen. Op blote voeten, met alleen een onderbroek en zijn rode Ajax-pyjamabroek aan. Volgens zijn ouders was Nicky bang in het donker, maar hoe donker was het? De zonsopkomst was om kwart over zes, het was in elk geval niet aardedonker. De jongens konden naar het toiletgebouw, een eind verderop, maar ze konden ook tegen een boompje plassen. De tent van de jongens stond tegen de afrastering met de Brunssummerhei. Net achter de tent zat een gat in de afrastering. Er is weinig bekendgemaakt over sporen. Ligt het voor de hand dat Nicky op blote voeten door dit gat is gegaan, is na te gaan door onderzoek naar zijn voetzolen waar hij heeft gelopen?
- HOE KWAMEN NICKY EN JOS MET ELKAAR IN CONTACT?
Het staat vrijwel vast dat er op een of andere manier contact is geweest tussen Nicky en Jos, gezien het dna-materiaal dat van Jos is gevonden op de kleding van Nicky en dat door de politie wordt gezien als een daderspoor. Het staat ook vast dat Jos in de nacht van dinsdag op woensdag, 3,5 uur na de vondst van Nicky’s lichaam, in de buurt was. Hij was op de fiets, een marechaussee hield hem staande en noteerde zijn gegevens. Op de vraag wat hij daar deed, zei hij dat het warm was en dat hij vroeg was gaan fietsen om post van de scouting rond te brengen. Hij moet op de vroege maandagmorgen daar dus ook al zijn geweest. Dichtbij de plek waar Nicky is gevonden, is een homo ontmoetingsplaats. Wellicht kende Jos die, maar maandagmorgen vijf uur is geen gebruikelijk tijdstip voor dergelijke ontmoetingen. Het is aannemelijker dat Jos hier was in de hoop dat hij een jongen zou tegenkomen. Het kan ook nog dat hij inderdaad toevallig in deze buurt fietste en dat Nicky net buiten liep.
- WAREN ER KAMPLEIDERS BIJ BETROKKEN?
In de publiciteit is vanaf het begin gedacht aan een inside job.Niet zo gek: kampoudste Joos Barten had een verleden als ontuchtpleger en was als onderwijzer hierom ontslagen. Hij gedroeg zich in de dagen na de vermissing van Nicky vreemd en verdacht. Hij was betrokken bij een incident tijdens het kamp in de voorgaande week, met meisjes. Hij gaf een meisje dat last had van hyperventilatie een zwaar medicijn waardoor ze helemaal van de kaart raakte. Ze denkt dat ze toen seksueel is misbruikt. Maar er is moeilijk een scenario te bedenken waarbij kampleiders met Jos Brech hebben meegewerkt om Nicky ongemerkt uit de tent te halen, te misbruiken en te verstoppen. Het daderspoor bij Nicky matcht niet met dat van een kampleider.
- KAN JOS HET ALLEEN HEBBEN GEDAAN?
De kortste route, door het bos, te voet, van De Heikop naar de plek waar Nicky is gevonden is ongeveer een kilometer. Aan de sporen onder Nicky’s voeten zou af te leiden moeten zijn of hij bijna dit hele eind blootsvoets zelf heeft gelopen, of – wat meer voor de hand ligt – deels is gedragen. Wat is logisch? Jos zag Nicky buiten de tent, heeft hem onder dwang – hand op de mond? – meegenomen naar een rustige plek om ontucht te plegen. Daar is Nicky om onduidelijke redenen overleden. Gestikt? Hartstilstand van doodsangst? Daarna heeft Jos hem lopend een eind verderop gebracht en behoorlijk goed verstopt. Door een maisveld, achter een afrastering, in een veldje met jonge kerstbomen.
- IS HET EEN ZEDENMISDRIJF OF IETS ANDERS?
Volgens de politie zijn er geen sporen van seksueel misbruik aangetroffen. Dat betekent dat het ‘daderspoor’ vermoedelijk geen sperma is, maar enkele haren die op de kleding van Nicky gevonden zijn. Behalve het ‘daderspoor’ met het dna van Jos Brech zijn er sporen van twee andere personen gevonden. De politie is nog altijd bezig te achterhalen van wie dat kan zijn, maar deze worden minder als daderspoor gezien dan die van Jos.
- WAAROM ZAT NICKY’S PYJAMABROEK BINNENSTEBUITEN?
Als Nicky wordt gevonden, draagt hij alleen zijn rode pyjamabroek en zijn blauwe onderbroek. De pyjamabroek zit binnenstebuiten, de onderbroek binnenstebuiten en achterstevoren. Het zijn pijnlijke details, zeker voor de ouders, maar het is onwaarschijnlijk dat Nicky zelf zijn kleren op deze manier heeft aangetrokken. Als je gaat plassen, doe je niet je broek uit. Het is veel aannemelijker dat iemand anders hem de kleren helemaal heeft uitgetrokken, door ze bij de broekband vast te pakken. Na misbruik, of door het onverwachte overlijden, heeft de dader niet de moeite genomen de broeken goed te doen en heeft hij ze hem – in paniek en in het betrekkelijke donker – verkeerd om aangetrokken. Als hij Nicky op de plek had achtergelaten waar dit zich heeft afgespeeld, had hij waarschijnlijk niet de moeite genomen de kleren aan te doen. Dan had hij hem laten liggen en de kleren over hem heen gelegd. Nu moest hij er nog een eind mee lopen. Het aantrekken van de kleren was dan praktischer en iets minder confronterend.
- IS DIT HET GROTE SUCCES VAN DNA-VERWANTSCHAPSONDERZOEK?
Nee. De kans is groot dat ‘de zaak Nicky Verstappen’ de geschiedenis in zal gaan als een succesvol dna-verwantschapsonderzoek. Dat klopt niet. Bij een verwantschapsonderzoek hoeft de dader niet zelf mee te werken, maar komt er dna-materiaal binnen via familieleden. Voorafgaande aan het verwantschapsonderzoek heeft de politie in november 2017 al 1500 mannen benaderd van wie de naam in het dossier voorkwam. Jos Brech als passant, omdat hij die dinsdagnacht op de fiets in de buurt van de plaats delict was. Toen ze politie hem in november 2017 op zijn woonadres in Simpelveld opzocht, was hij niet thuis. Vervolgens zijn er familieleden van hem benaderd om dna af te staan. Zijn beide zussen weigerden. Daarna is er via stamboomonderzoek gezocht naar andere familieleden, in de vierde en vijfde graad. Daarvan zijn er twee bereid gevonden materiaal af te staan. Toen in juni 2018 bleek dat er een match was, is de politie meteen naar hem gaan zoeken en was hij verdachte.
- MOEST DE FAMILIE MEEWERKEN AAN DNA-ONDERZOEK?
In principe is deelname aan een dna-onderzoek vrijwillig, maar weigeraars worden wel genoteerd. De familieleden hadden kunnen weigeren. Er is veel onduidelijkheid over hoe de politie dit heeft aangepakt. In een gesprek met dagblad De Limburger vertelt de politie hoe dat is gegaan. Jos Brech stond bekend als bushcrafter, iemand die goed in z’n eentje kan overleven in een bosgebied. Samen met bushcrafter Erik maakte hij gebruik van een berghut in de Vogezen als uitvalsbasis. In februari 2018 werd Jos vermist en werd er naar hem gezocht. Zijn zus uit Veendam gaf hem bij de politie op als vermist en vertelde dat hij ook werd gezocht in de zaak van Nicky Verstappen. Bushcrafter Erik had spullen van Jos, die in deze berghut hadden gelegen, opgeslagen in een loods. Ondermeer een harde schijf van een computer. Op 8 juni is er een match van het materiaal op de harde schijf met de sporen op de kleding van Nicky. Tegelijkertijd liep het dna-onderzoek van de familieleden. Maar ook zonder hun medewerking was die match er dus geweest.
- HOE CRUCIAAL WAS DE NOTITIE VAN DE MARECHAUSSEE?
Op de persconferentie in augustus 2018 roemt de politie de alertheid van de marechaussees die ‘passant’ Jos Brech aanhielden en diens gegevens noteerden. Een van hen was Jeroen Severs, die in augustus 2004 in Irak op 29-jarige leeftijd is gesneuveld. Zonder deze notitie was de naam van Jos Brech nooit in het dossier terechtgekomen en het is zeer de vraag of hij er bij het verwantschapsonderzoek wel uit gekomen zou zijn. Woonde er eigenlijk nog wel een mannelijke nazaat van deze familie in de omgeving, die aan het onderzoek zou hebben deelgenomen? De kans dat er iemand uit deze familie voor het verwantschapsonderzoek zou zijn geselecteerd, is uitermate klein.
- IS IN HEIBLOEM NU ALLES KOEK EN EI?
Het dorpje Heibloem is na de dood van Nicky Verstappen verscheurd. In de media – met name de uitzendingen van Peter R. de Vries – is vanaf het begin gesuggereerd dat de leiders van het kamp ermee te maken hadden. Dat namen ze De Vries en de ouders van Nicky kwalijk, zodanig dat de ouders zich gedwongen voelden uit het dorp te verhuizen. In Heibloem zal met grote opluchting zijn geconstateerd dat iemand van buitenaf de vermoedelijke dader is en dat de kampleiders uit Heibloem niets te verwijten valt. Wat niet wil zeggen dat de geslagen wonden weer geheeld zullen worden, daarvoor is er te veel gebeurd.
- WAS DE ZAAK ZONDER PETER DE VRIES OOK OPGELOST?
Zonder de volhardende aandacht die Peter de Vries aan de zaak heeft besteed, was er ongetwijfeld geen dna-verwantschapsonderzoek gehouden. Aanvankelijk was de aandacht vooral gericht op kampoudste Joos Barten, gezien diens ontuchtverleden. Een van de eerste grote fouten was dat de politie hem nooit als verdachte heeft aangemerkt. In 2003 overleed hij, op de leeftijd van 85 jaar. Na zijn dood worden de verdenkingen zo sterk dat zijn lijk in 2010 wordt opgegraven, maar er blijkt geen match met het dna op de kleding van Nicky.
- HAD DE ZAAK EERDER OPGELOST KUNNEN WORDEN?
In 1985 was Jos Brech aangehouden wegens ontucht met twee jongens van tien jaar in Nuth. Dan blijkt ook dat hij een jaar eerder ontucht heeft gepleegd met twee jongens in Wijlre. Hij zit twee dagen vast. De zaak wordt later geseponeerd, met een proeftijd van twee jaar. Bij de politie verdwijnt dit voorval uit de systemen. De rechercheur die Jos destijds verhoorde, herinnert zich dit pas nadat hij in augustus 2018 is ontmaskerd. Hoe het kan dat nooit eerder een betrokkene een link heeft gelegd tussen Jos Brech en Nicky Verstappen blijft een raadsel.
- WAT IS ACHTERAF GEZIEN DE MEEST VERWIJTBARE FOUT?
Misdrijven oplossen en daders opsporen is achteraf altijd heel gemakkelijk. In 1998 was de dna-techniek nog niet ver genoeg ontwikkeld voor een grootschalig onderzoek. In 2008 wel. Dan worden er 144 mannen geselecteerd. Daar had Jos Brech toen zeker bij moeten zitten. Bij hernieuwd onderzoek in 2001 was hij al twee keer als getuige gehoord, maar toen is hij veel te oppervlakkig ondervraagd. Alleen al op basis van daderprofilering had hij hoog op de lijst moeten staan, maar in 2008 is dat alles nog geen reden hem te selecteren. Dat gebeurt pas in november 2017, voorafgaand aan het grote, kostbare dna-verwantschapsonderzoek onder 23.000 mannen. Dan wordt er eerst een selectie gemaakt van 1500 mannen. Dit keer zit Jos er wel bij.
- IS ER VOLDOENDE BEWIJS VOOR EEN VEROORDELING?
Volgens het Nederlands Forensisch Instituut is Jos Brech de man die meerdere sporen heeft achtergelaten op verdachte plekken op de onderbroek en pyjamabroek van Nicky Verstappen. De politie beschouwt dit als dadersporen. Het is zeer aannemelijk dat Brech direct betrokken was bij het overlijden van Nicky en hij heeft in elk geval heel wat uit te leggen. Als zijn verdediging is dat hij Nicky inderdaad heeft ontmoet, wellicht zelfs dat hij een poging heeft gedaan tot ontucht, maar dat Nicky nog in goede gezondheid was toen hij hem achterliet, zijn moord of dood door schuld niet of nauwelijks te bewijzen. De ouders hopen uiteraard dat hij open kaart zal spelen en zal vertellen wat er in die nacht precies is gebeurd, maar het kan nog maanden duren voor bekend wordt of en wat Jos hierover wil vertellen.
