Na een lange zomerstop wordt op 3 september 2018 het proces tegen Willem Holleeder voortgezet. Het begint met een even emotionele als woedende verklaring van Holleeder over ‘de leugens en fantasieën’ van zus Astrid en Peter R. de Vries. “Ik zou graag wat willen zeggen, meneer de voorzitter,” zegt Holleeder, nadat op maandagmorgen om tien uur rechter Frank Wieland de zitting op de gebruikelijk wijze heeft geopend met het noemen van zijn naam en geboortedatum en de plaats van detentie (Vught). Een door sommigen verwachte opmerking over de vakantie bleef achterwege: een gedetineerde heeft weinig besef van zon, zee en vrije tijd.
Holleeder: “Ik heb vanaf dag één met de advocaat besloten mijn verhaal op de rechtbank te doen en niet in de media. Astrid en Peter de Vries zijn twee belangrijke getuigen die menen veel te kunnen zeggen wat niet waar is. Zij hebben vanaf dag één alles via de media gedaan. Ook hier hebben zij commercieel verklaard. Astrid zegt zelf in het stuk van de New Yorker– ik weet niet of u dat gelezen heeft – dat ze een spelletje in elkaar zet en hoe ze het gaat doen.”
In juli verscheen in het gerenommeerde Amerikaanse tijdschrift The New Yorker een zeer uitvoerige reportage van de journalist Patrick Radden Keefe. Via de uitgever van het door Astrid geschreven boek Judas had hij in Nederland interviews gehouden met Astrid, Sonja, Miljuschka (dochter van Astrid) en andere familieleden. Holleeder haalt een passage aan waarin ze spreekt over de advocaten van Holleeder, Sander Janssen en Robert Malewicz.
Seksleven
The New Yorkerschrijft: “Wekenlang is er tijdens de zittingen aandacht geweest voor de financiële perikelen van Sonja en het seksleven van Astrid. Toen Janssen stelde dat Astrid een romantische relatie had met een prominente drugshandelaar (Johan Verhoek, alias de Hakkelaar) reageerde ze daar scherp op: ‘Heb je me zien neuken met hem?’ Janssen gaf toe dat hij dat niet had gedaan. Later vertelde Astrid me: “Deze advocaten willen met mij in discussie, maar ze zijn niet van de straat, so I fuck with them. Ik kan de hele dag vuil praten. De rechters zijn in de war, omdat ze me kennen als advocaat.”
Spelletjes
Holleeder haalt dit aan als voorbeeld. En verder: “In de New Yorkerzegt ze ook dat ze speelt met opnames. Ze manipuleert met opnames. Dat hebben wij al vanaf dag één gezegd. We hebben er bij de rechter-commissaris naar gevraagd. Het bleek dat het allemaal knip- en plakwerk was, dat ze er gewoon een spelletje mee speelde. We hebben destijds om huiszoeking gevraagd, om andere opnames te vinden: ‘Straks gaat ze weer met opnames komen.’ Dat is jammer genoeg afgewezen. Dan had iedereen kunnen zien wat er in werkelijkheid aan de hand is.”
Holleeder zegt dat hij, anders dan zijn zussen beweren, niet betrokken is bij liquidaties. “Los daarvan: in twaalf landen is het boek Judas uitgegeven. In Nederland is er een theaterproductie van gemaakt. In Nederland een televisieserie. In Amerika komt een tv-serie. Langzamerhand begint dat vervelend te worden, meneer de voorzitter. Ze doet alles voor geld. Het motief om te liegen is geld. Dat begint al bij Goudsnip en ze liegt tegen mij over de Heinekenfilm.”
Stromannen
Goudsnip is het onderzoek naar de prostitutiepanden in de rosse buurt van Alkmaar, op de Achterdam. Cor van Hout had daar een groot aantal panden, waar hij een fors inkomen uit kreeg. Deels zwart, deels wit. Na zijn dood erfde Sonja de bezittingen, maar alles liep via stromannen. Ze verkocht de belangen voor vele miljoenen, maar over de hoogte is veel onduidelijkheid. Het enige dat vaststaat is dat ze in 2013 een schikking trof met justitie om strafvervolging en vervolging door de belastingdienst af te kopen voor een bedrag van 1,3 miljoen euro. Ze had hierover altijd gelogen tegenover broer Willem, uit angst dat hij het van haar zou afpakken.
Eerlijk delen
Het andere punt dat Holleeder hier aanhaalt betreft de rechten van de Amerikaanse verfilming van het boek van Peter R. de Vries over Heinekenontvoering, met Anthony Hopkins in de hoofdrol. Zowel Peter de Vries als de nog levende ontvoerders(Holleeder, Frans Meijer en Jan Boellaard) hadden daar hoge verwachtingen van. Volgens de laatste drie was er een duidelijke afspraak gemaakt dat het boek niet verfilmd zou worden: Cor van Hout had daar grote bezwaren tegen. Maar mocht het er ooit toch van komen, dan zouden de ontvoerders eerlijk delen: alle vier een kwart. Na de liquidatie van Cor van Hout, in januari 2003, achtten Peter de Vries en de erfgenamen van Cor zich niet meer gebonden aan de afspraak. Toen Holleeder ontdekte dat Sonja achter zijn rug om in zee was gegaan met Peter de Vries en ook nog de filmset in Amerika had bezocht, was hij daar zeer verbolgen over. De film flopte overigens jammerlijk.
Doodskisten
Holleeder, over Astrid: “U heeft zelf kunnen zien hoe professioneel ze kan liegen, dat doet ze hier ook. Het blijft maar doorgaan. Judasis niks minder dan een roman, gebaseerd op leugens en de fantasie van haar. Afgelopen vrijdag heb ik Nieuwsuur gezien. Dat ging over die theaterproductie. Daar was Auke Kok (schrijver van het boek De jonge Holleeder) bij aanwezig. Die zegt tegen de regisseur: ‘Zou je niet wachten met het toneelstuk tot de uitspraak is geweest?’ ‘Nee, dat hoeft niet, Astrid heeft mij veel meer verteld.’ Astrid heeft zestien doodskisten besteld. Als ze wil verklaren, dan moet ze dat hier doen, niet bij de regisseur.”
Tijdens eerdere verhoren had Astrid al verklaard dat als andere getuigen gaan liegen, ze met meer opnames gaat komen om die getuigenissen onderuit te halen. In The New Yorker zegt ze: “Wim weet het. Wim weet dat ik weet over andere moorden. Dit is mijn verzekering: als er iets met mijn kinderen of mijn kleinkinderen gebeurt, komen de banden naar buiten.” Kennelijk heeft ze aan de regisseur van het toneelstuk al meer verteld en gezien het aantal bestelde doodskisten zal het gaan om op z’n minst zestien liquidaties.
Angststrategie
Holleeder: “Daarnaast: het boek. Als je de angststrategie eruit laat, blijft er niks over. Als er iemand is die bij uitstek laat zien dat er geen dreiging is, is het Peter de Vries. Ik heb dat op papier gezet. Ik zal het nu niet voorlezen, dan krijg ik dat weer. Bij de eerste zitting moest ik achter een scherm, ik mocht niet knikken, niet zuchten en niets meer doen. Meneer de voorzitter, ze nemen de boel in de maling. Met de angststrategie, met alles.”
Volgens Holleeder draait het allemaal alleen maar om geld. “Ik voel me best ongelukkig. Voor mij is dit moeilijk, ik vind dit niet normaal. Ik ben best veel gewend met de media, maar dit is buiten proporties, dit slaat helemaal nergens meer op. Peter de Vries heeft zelf gezegd in RTL Boulevard waarom ze een interview geeft in de New Yorker. Dat stuk van Keefe en een podcast. Volgens Peter de Vries moest dat wel: “Hier verkoopt het boek zich zelf, daar niet, daarom moesten we het wel doen,” dat is het verhaal.”
Achterlijk
Rechter Wieland: “Ik weet niet of dit u geruststelt, maar we kennen de druk vanuit de media. We kunnen daarmee omgaan. Daardoor laten we ons niet beïnvloeden. We zoeken het niet op; we waren niet blij met het lezen van het boek Judas, maar als het ter sprake komt, zullen we er kennis van nemen. Het zou achterlijk zijn om te zeggen: ‘We willen er niets mee te maken hebben.’ Het dringt zich aan je op. Deze bijzondere berichtgeving: dat is waar de rechtbank de schouders over ophaalt. Dat is het enige dat we kunnen zeggen.”
Officier van justitie Sabine Tammes: “Ik heb er wel moeite mee dat meneer het niet voor wil lezen. Dan kan het ook niet worden gevoegd.”
Rechter: “Er wordt wel meer gevoegd dat niet is voorgelezen.”
Holleeder: “Ik doe het omdat u anders samen met Astrid gaat lopen schreeuwen: ‘Dan maakt u die mensen in gevaar.’”
Tammes: “Ik schreeuw niet samen met Astrid.”
Holleeder: Daar doen ik het voor. Voorheen moest ik hier met een scherm zitten. De advocaten zeggen tegen mij: ‘Zeg het nou niet op zitting. Dan is het: hij wil Peter de Vries wat aandoen.’”
Rechter Wieland: “Als ik het met een vluchtig oog bekijk, zie ik niets waarvan ik zeg: dat is volslagen verrassend, ook al omdat u daar met zoveel woorden al iets over zei. Wat is uw motief om het niet voor te lezen?”
Advocaat Sander Janssen: “Wij hebben inderdaad tegen meneer Holleeder gezegd: ‘Het is niet moeilijk om er een draai aan te geven, dat het als een verkapte bedreiging wordt opgevat.’ De openbaarheid zou dat ervan kunnen maken, daarom vinden wij het verstandiger om het op deze manier te doen. Voordat er hele gedachten over ontstaan. Het is niks schokkends, maar openbaarheid zou die lezing er aan kunnen geven.”
Verkapt
Met een voorbeeld maakt hij duidelijk wat er aan de hand is. Tijdens een eerdere verklaring, in het begin van het proces, had Holleeder gezegd dat zijn moeder in een verzorgingshuis was opgenomen. Janssen: “Dat kun je opvatten als een soort verborgen boodschap: dáár zit mijn moeder.” Wie kwaad wil, zou dit kunnen opvatten als een verkapte opdracht aan een moordcommando om daar toe te slaan. In het door Holleeder opgestelde stuk staan vermoedelijk enkele voorbeelden waaruit blijkt dat hij niet zo bang is voor een liquidatie in opdracht van Holleeder als hij suggereert. Holleeder noemt één voorbeeld: het veelvuldig optreden in live-programma’s op televisie. Ook zo’n opmerking kan door Astrid en haar volgelingen worden uitgelegd als een hint: je weet waar je hem kunt vinden…
EX-VRIENDIN NICKY: LACHEN OM HOLLEEDERS GESCHREEUW
Tijdens de eerste zitting na de zomerstop houden de rechters verschillende verklaringen voor van getuigen die op verzoek van de advocaten recent zijn gehoord. Eén daarvan is Moniek (‘Nicky’) Visser, een ex-vriendin van Willem Holleeder. Zij verklaart dat Astrid haar in 2001, vlak voor ze zelf is gescheiden, had gezegd geen zakelijke verbinding met Holleeder of met Willem Endstra aan te gaan. Ze heeft haar daarvoor gewaarschuwd. De rechter: “Ze is daar eerder over gehoord, toen verklaarde ze dat ze naïef en blind was, ze vond u gewoon een leuke en spannende man. Dat schreeuwen en schelden: in het begin was ze daardoor geïntideerd, later kon ze daar wel om lachen: ‘De hele familie is zo. Alles wordt eerst in de familie besproken, de familie is heilig.’”
Holleeder: Klopt.
Rechter: Alles wordt door de familie beslist?
Holleeder: De familie ging altijd voor.
Rechter: Ze zegt: “Willem regelde alles voor iedereen, zij voelde zichzelf buitenstaander. Alleen als Willem je aardig vindt, doen ze aardig tegen jou.” Anders hadden ze van Holleeder moeten doen alsof. Over Cor van Hout zegt ze: “Het schrikbeeld van de familie was Cor. Francis (dochter van Cor en Sonja) belde huilend op: ‘Was mijn vader er maar niet meer.’”
Holleeder: Dat is zo.
Rechter: “Als ze het vermoeden hadden dat hij zou komen, kregen ze diarree van de zenuwen, iedereen was bang voor die alcoholist.” (Cor van Hout had een ernstig drankprobleem en werd heel vervelend en gewelddadig als hij te veel had gedronken. En dat deed hij vrijwel elke dag)
Holleeder: Klopt.
Rechter: “Willem was veranderd toen hij in 2012 vrijkwam, vooral naar buiten toe, hij leek wel een rebels kind. In 2014 was hij weer normaal.”
Sonja kwam in 2014 een keer bij Nicky thuis, ze was de hele avond bij haar in huis. Nicky: “Ze had een chanel-tas bij zich. Achteraf denk ik dat ze alles heeft opgenomen.” Vooral die dure chanel-tas van 4500 euro vindt ze vreemd: “Sonja liet altijd de koffie door anderen betalen omdat ze zo arm was.”
Advocaat Sander Janssen zegt dat Nicky contact had gezocht toen het proces net was begonnen. Aanleiding daarvoor was het beeld dat van Holleeder werd neergezet: over bloed aan de muur, hoe gewelddadig hij met zijn vriendinnen om zou zijn gegaan.
Janssen: “Wij vinden het daarom van belang omdat ze uit eigen ervaring daar een ander beeld tegenover plaatst. En hoe in de familie tegen Holleeder werd aangekeken.”
HOLLEEDER EN ZIJN MOEDER
Ex-vriendin Nicky Visser zegt in haar verklaring het een en ander over haar ervaringen met de familie Holleeder, met name moeder Stien. Advocaat Janssen zegt: “Dat zijn dingen die ze zelf uit eigen waarneming heeft gedaan. Dat is een ander beeld dan wat hier al jaren bij de rechtbank wordt neergezet.”
Holleeder: “Ik ben altijd goed voor mijn moeder geweest, zij voor mij. Zij kwam om de week bij mij op bezoek. Het klopt inderdaad niet, ze hebben mijn moeder gek gemaakt. Dat ze allemaal rare dingen over me zei. Ik herken mijn moeder hier ook niet in. Ze is 83, ze heeft zich wat op de mouw laten spelden. Dat kun je haar niet kwalijk nemen, ze heeft helemaal niet door wat er aan de hand is.”
Holleeder heeft zijn moeder voor het laatst gezien toen hij nog vrij was. In februari 2016 is hij aangehouden. Hij had toen tegen haar gezegd: “Het gaat allemaal om geld.” Zij had gezegd: “Dan kies ik voor de kleinkinderen.”
Tijdens de vorige detentie kwam ze om de week op bezoek, nu niet meer. “Ze wordt nu te oud, ze kan moeilijk lopen, ik heb gezegd: ‘Doe maar rustig aan.’ Ik bel elke dag.”
Op een andere manier het contact herstellen kan volgens Holleeder niet. “Ik zie alleen dat ze gek wordt gemaakt. Het heeft geen zin, laat gaan. Als ze tegen mij aardig gaat doen, kunnen hun niet meer bij haar kommen. Als ik contact op zou nemen, mag zij de kleinkinderen niet zien, dat vind ik lullig.”
Tijdens dat laatste persoonlijke gesprek met zijn moeder had ze gezegd “dat ze gekke dingen over mij zeiden. Dat ik achter de moord op Cor zat. Ik heb gezegd: ‘Het gaat om geld, het is alleen maar flauwekul.’ Ze zei dat ik de kinderen wat wilde aandoen: ‘Peter de Vries zegt het ook.’ Ik heb gezegd: ‘Het is gewoon onzin, laat maar gaan.’”