(Reportage Mannen Magazine, april 2016)
Nederlanders die in het buitenland in de gevangenis terechtkomen zijn bepaald geen uitzondering. In bijna alle gevallen gaat het om drugstoeristen. Die verhalen kennen we. Machiel Kuyt in Thailand, Mandy Pijnenburg in de Dominicaanse Republiek. Soms is er een andere reden: de Drent Edward Kleine die bij een verkeersongeval in de Verenigde Staten iemand doodreed. Edward van der Ree (39) uit het Groningse Zuidhorn raakte in 2013 in Nepal van de hemel (die daar dichtbij is) in de hel. Toen een Nepalese vriend van hem onverwacht overleed, werd hij aangeklaagd voor moord.
“Zaterdag 10 augustus 2013. Eindelijk vrij. Wat heb ik lang op deze dag gewacht. Ik kijk vanuit mijn bed naar de besneeuwde pieken van de Himalaya en voel de spanning van de afgelopen maanden in één keer van me afglijden. Het moet uitzonderlijk mooi weer zijn, want in deze tijd van het jaar liggen de bergtoppen meestal verstopt achter de wolken. Hier heb ik het allemaal voor gedaan. Ik ben in korte tijd enorm van dit land gaan houden. Alles heeft tot nu toe een diepe indruk op mij gemaakt: de overweldigende natuur, de immense ruimte, de geuren en kleuren, het lekkere eten, het klimaat, en vooral ook de extreme relaxedheid van de bevolking. Het leven in
Nepal voelt intens en puur. Ik heb me in jaren nergens zo thuis gevoeld als hier, en in Pokhara, de stad waar ik nu woon, valt alles op zijn plek. Ik wil hier eeuwig blijven wonen.”
Zo begint Gevangen in Nepal. Hoe een droomreis een nachtmerrie werd.
Het verhaal van Edward van der Ree is soepel opgetekend door Annemiek van Kessel. Dat ‘eeuwig blijven wonen’ zit er niet meer in: inmiddels denkt Edward aan zijn verblijf in Nepal vooral met afgrijzen terug.
Kort na dit euforisch moment in augustus wordt de Nepalese vriend en collega van Edward, Pravash Paudel, dood gevonden onder het dakterras van het appartement van Edward. Pravash zat niet lekker in zijn vel. Was zwaar alcoholverslaafd en zuchtte onder zijn leven met een vrouw die hij niet wilde: uitgehuwelijkt. Bij de Nederlanders voelde hij zich op zijn plek, daar was hij gelukkig, maar dat leidde tot jaloezie bij zijn jonge echtgenote, die geen woord Engels sprak en helemaal niet meekon in de wat frivolere wereld van haar man.
Hoe komt een ‘normale Nederlandse dertiger’ erbij om zijn biezen te pakken en zijn heil te zoeken in Nepal? Een gebied dat vooral in trek is bij jonge backpackers, oudere hippies en gelukzoekers? Na een reorganisatie in 2012 raakt Edward zijn baan als externe ICT’er kwijt. Hij had bijna vijf jaar bij het ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij in Assen gewerkt. “De volgende ochtend, op mijn eerste officiële dag als werkloze, had mijn vriendin me gezegd dat ze definitief niet meer met mij verder wilde. Goede timing. Na een relatie van zo’n zeven jaar, inclusief enkele onderbrekingen, was ze het vertrouwen in onze verhouding nu écht kwijtgeraakt.”
Via datingsite Badoo komt hij in contact met Gabrielle. “Ze was toevallig ook voor het eerst op Badoo, vertelde ze. En ook háár broer had gezegd dat ze daar maar eens moest zoeken naar nieuwe contacten. Gabrielle was 38 jaar, twee jaar ouder dan ik.”
Gabrielle heeft in Nepal een bar-restaurant, in Pokhara, een populaire toeristische trekpleister. Ze zoekt voor de komende zomer een barman die ook goed kan koken, want ze wil haar restaurant – waar alleen tosti’s werden verkocht – upgraden. Ze maken meteen een afspraak. “Gabrielle bleek in een soort trailer te wonen, op het terrein van de boerderij van haar ouders. Boven haar deur hing een houten bord met daarop NAMASTÉ. Ik was doodzenuwachtig toen ik op haar deur klopte.
Een aantrekkelijke, lange, blonde vrouw deed open. Ze was geheel in het zwart gekleed. Ik vond het meteen een stoer wijf. ‘Wat betekent Namasté?’ vroeg ik. ‘Het is een Nepalese groet die letterlijk “Ik buig voor jou” betekent.’”
Gabrielle vertelt dat ze getrouwd is geweest, maar meer van het leven verwachtte dan op de bank zitten. Acht jaar geleden was ze bij haar man weggegaan, had al haar bezittingen verkocht en was vertrokken. Eerst naar India, toen naar Nepal. Ze had daar een stichting opgezet die zich onder meer inzet om vrouwen aan het werk en straatkinderen in de schoolbanken te krijgen.
Samen met de Australiër Quinn die ze daar tegen was gekomen, had ze een bar geopend. Het was een succes, ze zou op 18 februari 2013 teruggaan. Af en toe moest ze Nepal uit voor een nieuw visum. Bovendien moest ze de Nederlandse sponsors van de stichting bijpraten, even de handen schudden en presentaties geven. Tijdens haar afwezigheid bleek dat Quinn de boel had opgelicht, de rekening van de bar geplunderd, het personeel niet had betaald en spullen van de stichting naar zijn appartement had overgebracht. Dus zoekt ze een nieuwe bedrijfsleider.
“Ik bleef die middag, op 30 december 2012, uren met Gabrielle praten. We voelden ons bij elkaar op ons gemak. We spraken af dat we elkaar weer snel zouden ontmoeten. Dat ging sneller dan gedacht. De weken na onze eerste ontmoeting deelden Gabrielle en ik wat meer dan alleen verhalen en we hadden een poosje een leuke tijd met elkaar. Intussen trof ik voorbereidingen voor de reis naar Nepal. Ik zou samen met Gabrielle op 18 februari 2013 vertrekken.”
Ze spreken af dat ze in Nepal geen relatie onderhouden, anders dan zakelijk en vriendschappelijk.
Pokhara ligt 200 kilometer ten westen van Kathmandu en is de op twee na grootste stad van Nepal. Er wonen rond de 255.000 mensen. Vergeleken met Kathmandu, waar rond een miljoen mensen wonen, is het geen grote stad, maar Pokhara is veruit de populairste vakantiebestemming van Nepal. Aan de ene kant dicht tegen de voet van de Himalaya aan en aan de andere kant aan het Phewameer. Het is onder andere het vertrekpunt voor tochten in de bergen van de Annapurna.
“Ik ontdek fantastische watervallen en prachtige privéstrandjes. Ik neem de tijd om naar de mensen te kijken, ik bezoek winkeltjes, cafeetjes, eetstalletjes en restaurants. De lokale gerechten zijn goddelijk, lekker pittig gekruid en spotgoedkoop. Biertje erbij en mijn dag kan niet meer stuk. Door mijn lengte – ik ben 1.97 m – val ik natuurlijk extra op. Het is grappig om te zien hoe mensen op straat daarop reageren. Vaak gaan ze wat smoezen en lachen als ze me zien, maar het hindert me niet. Ik vind het wel amusant en ik leer op deze manier snel veel lokale mensen kennen.
Ik merk al gauw dat die ontspannen levensstijl op mij overslaat. Het past veel beter bij mijn karakter dan de irritante regeltjescultuur die we in Nederland kennen. Op allerlei manieren heb ik de afgelopen jaren geprobeerd om een goed bestaan op te bouwen, eerst met een paar studies – sociologie, natuurkunde en de heao – en later met een baan en een vaste relatie. Ik heb de zorg voor het kind van mijn ex-vriendin op me genomen. Ik was gek op die jongen, en nog steeds. Ik heb het gevoel dat ik op alle fronten mijn best heb gedaan, en toch is het allemaal niet gelukt. Ik blijf hier, denk ik, ik zal er alles aan doen om hier een nieuw leven op te bouwen. Ik ga hier nooit meer weg.”
Wat niet betekent dat Edward zijn ogen sluit voor schaduwkant, de extreme armoede. Het bedelen. “De mensen zien mij als een rijke westerling, dus ze proberen altijd en overal geld van me af te troggelen. Ouders of ouderen hebben er een handje van om kinderen daarvoor te misbruiken. Ik vind het zielig voor ze, maar word er soms ook schijtziek van. Als ik weiger om geld te geven, gaan de kids mij soms slaan. Ik moet me echt inhouden om niet een mep terug te geven. Openlijke agressie komt hier veel meer voor dan bij ons.
Ik merk het ook als ik met mijn motor aan het toeren ben. Ik kom soms in afgelegen bergdorpjes en zodra ik van mijn motor stap, komt er een zwerm mensen om me heen staan. Eerst doen ze geïnteresseerd en dan vragen ze om geld. ‘My kids sick,’ zeggen ze op een toon alsof het mijn schuld is. ‘Dan moet je naar de dokter,’ zeg ik. Dat is een antwoord waar ze niet op zitten te wachten en dan wordt de sfeer dreigender. Ze komen dichter om me heen staan. Duwen en trekken. Eén keer zag ik een man met een mes de groep naderen. Ik stapte gauw weer op mijn motor en maakte dat ik wegkwam. Van alle kanten worden toeristen gewaarschuwd voor dit soort situaties.”
Er zijn meer gevaren die toeristen bedreigen. “Soms worden er zonder pardon mensen – familieleden die iets mankeren – opgeofferd in het verkeer. Voor je het weet heb je iemand onder de wielen van je motor of huurauto, en dan is het: dokken maar.”
De armoede trekt veel vrijwilligers aan, er zijn veel hulporganisaties. Werken in weeshuizen is een favoriete activiteit. “De meeste vrijwilligers moeten betalen om vrijwilligerswerk te mogen doen, en iedereen betaalt grif, maar de meeste van deze zogenaamde kindertehuizen zijn nep, opgezet door geldbeluste Nepalezen. Dagelijks worden door ronselaars straatkinderen opgepikt en ondergebracht in een weeshuis.”
Met de dood van Pravash begint de ellende. Edward: “Vanaf het moment dat ik Pravash op het vliegveld van Pokhara ontmoette, klikte het. Waar het precies in zit kan ik moeilijk omschrijven, maar humor speelt een belangrijke rol. We zijn beiden types die alles leuk vinden, vaak hebben we lol om niks.”
Pravash is vanaf het begin betrokken bij de stichting. Hij is in december getrouwd en verwacht zijn eerste kind. Hij werkt in een koffiebar. “Zijn vrouw heeft er ook een baantje, maar die kan weinig uit zichzelf. Ik merk dat Pravash zich enorm aan haar ergert omdat ze bijvoorbeeld geen Namasté tegen mij en andere gasten zegt.”
Pravash is in het verleden betrokken geweest bij de maoïstische beweging. Dat heeft hij ver achter zich gelaten, maar hij heeft er wel een heel netwerk aan overgehouden. “Helaas niet op een positieve manier; tot op heden wordt hij geïntimideerd door aanhangers van de maoïstische partij. Ze hebben het nooit kunnen verkroppen dat Prakash zich teruggetrokken heeft. In feite is Gabrielle zijn redding geweest.”
Pravash laat ook tegenover Edward niet het achterste van zijn tong zien. Hij is tegen zijn zin getrouwd. Het meisje is niet zijn eigen keuze geweest. Hij was niet verliefd op haar. Zijn familie heeft dit huwelijk gearrangeerd. “Hij ondergaat zijn huwelijk gelaten en vertoont tegelijkertijd vluchtgedrag. Hij is vaker voor de stichting op pad en in de bar – ook buiten diensttijd – dan dat hij bij zijn vrouw is. Hij zet zijn zorgen aan de kant door anderen te dienen en te helpen. Maar hij grijpt ook steeds vaker naar de fles. En hoe meer hij aan banden gelegd wordt, hoe meer hij gaat drinken. Soms komt hij al aangeschoten op zijn werk.”
Edward heeft zijn vrouw een paar keer ontmoet. Een heel stil meisje van nog geen twintig, bijna tien jaar jonger dan Pravash. “Het kind heeft niks aantrekkelijks. Ze heeft niets meegemaakt en ook niks te vertellen. Een lege huls. Ze spreekt sowieso geen Engels.”
Pravash is een man met een geheim. “Toen we laat in de middag terugreden zag Pravash opeens een man op straat lopen. De man zag ons niet. Ik voelde meteen dat er iets was, want Pravash keek naar hem en werd heel stil. Ik vroeg of er iets was, maar hij wilde er weinig over zeggen. Voor zover ik het begreep had die man daar op dat moment niet horen te lopen. Ik had Pravash nog nooit zo gezien. Het leek alsof hij zich verraden voelde. Hij wilde er verder niet over praten en zwijgend namen we later afscheid van elkaar. Die avond kwam hij bezopen de bar in. Het enige dat hij zei was: ‘Twenty years my best friend.’ En ‘After everything I did for him.’ Dit was een gigantisch groot iets voor hem, hij was een week van de kaart. We hebben er niet meer over gepraat.”
In augustus 2013 gaat het bergafwaarts met Pravash. Zondag 11 augustus 2013 om half zes ’s ochtends is er een hels kabaal in het trappenhuis. Er wordt keihard bij Edward op de deur gebonkt en in de deuropening verschijnen geüniformeerde mannen met angstaanjagende geweren. Er komen nog twee mensen binnen: Singh en Sujay. Singh is een goede vriend van Pravash. Edward kent de andere man, Sujay, minder goed. “Ik vind het een nare man en ik weet dat hij regelmatig conflicten met Singh heeft. Hij zit bij de maoïstische beweging. Als hij mijn blik kruist mompelt hij vals: ‘You’re in big trouble.’ Singh kijkt zorgelijk, maar zegt niets. De hele sfeer is grimmig en onprettig. Ik denk meteen: hier is iets goed mis.”
Zonder enige inleiding zegt een van de rechercheurs: “Wie heeft hem geduwd?” Edward begrijpt het niet. “Pravash ligt hier beneden in de steeg, hij is dood.”
Toch lijkt het aanvankelijk mee te vallen: de politie lijkt uit te gaan van een ongeluk. Maar als Edward op weg gaat naar Kathmandu om een vriend op te halen, wordt hij halverwege uit de bus gehaald door zwaarbewapende agenten die zeggen dat hij probeert te vluchten omdat hij een moord heeft gepleegd. Er wachten hem helse jaren in een Nepalese gevangenis.
Anno 2016 is Edward terug in Nederland. Het ‘recht’ heeft gezegevierd, maar het was wel een heel duur ‘recht’.
(c) Gevangen in Nepal. Door Annemiek van Kessel. Uitgeverij De Kring